Wielkopolska Okręgowa
Izba Inżynierów Budownictwa

W dniach 22 – 25.04.2008 r. w Poznaniu odbywały się, organizowane co dwa lata, Międzynarodowe Targi Poznańskie INSTALACJE 2008. Wielkopolska Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa wspólnie z Politechniką Poznańską oraz MTP zorganizowała dwie sesje szkoleniowe. Tradycją już się stało, że darmowe wejściówki na imprezy targowe (po zarejestrowaniu się) dla wszystkich chętnych skupionych w PIIB są dołączane do kolejnych wydań Inżyniera Budownictwa. Jest to możliwe dzięki bardzo ścisłej współpracy WOIIB z Międzynarodowymi Targami Poznańskimi, które tę współpracę określają mianem „strategicznej”.

Dynamiczny rozwój budownictwa i coraz bardziej zaostrzane normy UE wymuszają poszukiwania nowych rozwiązań technicznych związanych z właściwym wykorzystaniem energii podczas eksploatacji obiektów budowlanych.

Rangę tych zagadnień podkreślił Piotr Styczeń – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Infrastruktury, otwierając 22 kwietnia sesję poświęconą Technice instalacyjnej w budynkach niskoenergetycznych. Przedstawiciele Politechniki Poznańskiej zaprezentowali naukowe rozwiązania proponowane w nowoczesnym budownictwie.

Pierwszy zabrał głos prof. dr hab. inż. Edward Szczechowiak z Politechniki Poznańskiej, który omówił „Wymagania w zakresie techniki instalacyjnej w budynkach niskoenergetycznych”. Zwracając uwagę na wymogi współczesności podkreślił:

• efektywniejsze gospodarowanie zasobami środowiska, w tym paliwami pierwotnymi,
• optymalny komfort cieplny i jakość powietrza (IAQ),
• wzrost efektywności w budownictwie (unikanie strat i optymalizacja zysków a nie nadmierne zużycie energii dla uzupełnienia strat,)
• synergię między jakością energetyczną i ekologiczną budynku a efektywnością jego technicznego wyposażenia.

Wskazał również na kierunki zmian wynikające z prawodawstwa europejskiego (Directive 2002/91/EC on the energy performance of buildings):

• Dyrektywa o charakterystyce energetycznej budynków:
  • charakterystyka klimatu lokalnego,
  • warunki klimatu wewnętrznego, jakość powietrza,
  • położenie i orientacja budynku,
  • charakterystyka budynku (przenikanie ciepła przez obudowę i szczelność powietrzna, podział wewnętrzny),
  • pasywne systemy słoneczne i ochrona przed promieniowaniem,
  • instalacje ogrzewcze i ciepłej wody, jakość izolacji,
  • instalacje wentylacyjne i klimatyzacyjne, wentylacja naturalna,
  • instalacje oświetleniowe.
• Szczególny nacisk w zapisach dyrektywy:
  • aktywne systemy słoneczne i oparte zasoby energii odnawialnej,
  • układy skojarzone różnych mocy,
  • systemy ciepłowniczo-chłodnicze.

Szczegółowo omówił rolę energooszczędności w budownictwie i zaprezentował podział budynków na:

• budynki energooszczędne (niskoenergetyczne),
• budynki pasywne,
• budynki zero energii dla ogrzewania

oraz rodzaje energii w ocenie budynków:

• zapotrzebowanie ciepła do ogrzewania (chłodzenia),
• zapotrzebowanie energii do ogrzewania (wraz ze stratami systemu dystrybucji),
• zapotrzebowanie energii końcowej (ciepło do ogrzewania, ciepłej wody, straty systemu dystrybucji, energia pomocnicza),
• zapotrzebowanie energii pierwotnej (energia końcowa + straty na wyprodukowanie energii, transport i pozyskanie).

Prof. Edward Szczechowiak omówił również nowe rozwiązania budynków efektywnych energetycznie.

W podsumowaniu swojego wystąpienia, prezentując podejście zintegrowane do problematyki technik instalacyjnych w budynkach niskoenergetycznych, zwrócił szczególna uwagę na:

• stosowanie filozofii zrównoważonego rozwoju,
• projektowanie budynków spełniających przynajmniej standardy oszczędności energii (ochrona cieplna dla lata i zimy),
• energooszczędne techniki instalacyjne,
• określenie rzeczywistych strumieni powietrza i ich zmienności w czasie - zależnie od potrzeb,
• osuszanie i chłodzenie rozdzielone,
• nawilżanie tylko w przypadkach uzasadnionych,
• wybór systemów dostosowanych do funkcji użytkowej pomieszczeń,
• regulację i sterowanie wg kryteriów oszczędności energii i uzasadnionego zużycia,
• optymalne planowanie zaopatrzenia w ciepło, energię chłodniczą i elektryczną,
• analizę ekonomiczną w cyklu życia (koszty inwestycyjne, eksploatacyjne, likwidacji/przebudowy).

Kolejny referat na temat „Rozwiązań układów grzewczych i wentylacyjnych w budynkach niskoenergetycznych” przedstawiła prof. dr hab. inż. Halina Koczyk z Politechniki Poznańskiej.

Omawiając układy wentylacyjne i grzewczo-wentylacyjne prof. Koczyk zaakcentowała konieczność właściwego doboru systemu grzewczego i wentylacyjnego, którego celem powinno być ograniczenie zużycia energii pierwotnej oraz maksymalne wykorzystanie źródeł odnawialnych, w oparciu o dobór właściwych nośników ciepła, czyli powietrza i wody (o możliwie niskiej temperaturze zasilania). Tak zbudowana instalacja powinna charakteryzować się:

• elastycznością,
• małą bezwładnością cieplną,
• ograniczeniem strat ciepła w instalacji grzewczej.

Projektowanie instalacji wentylacyjnej domu niskoenergetycznego powinno obejmować trzy etapy:

• ustalenie ilości powietrza wentylacyjnego,
• rozwiązanie koncepcji rozdziału powietrza (rozmieszczenie i dobór otworów nawiewnych i wywiewnych),
• dobór przekrojów kanałów wentylacyjnych, urządzeń przygotowania powietrza, (filtry, urządzenia do odzysku ciepła, wymienniki gruntowe, nagrzewnice itp.) oraz wentylatorów.

Strefa nawiewu w domu mieszkalnym obejmuje z reguły pokoje dzienne, salony, sypialnie, pokoje do pracy, strefa przepływu – przedpokoje, korytarze, klatki schodowe, natomiast strefa wyciągu - pomieszczenia wilgotne (łazienka, WC, kuchnia) i o znacznej emisji zanieczyszczeń (pokój osoby palącej). Wszystkie pomieszczenia obu stref: nawiewu i wywiewu powinny posiadać otwory wyrównawcze w przegrodach działowych umożliwiające przepływ powietrza ze strefy nawiewu do strefy wywiewu nawet przy zamkniętych drzwiach. Zapobiega to rozprzestrzenianiu się zapachów i zanieczyszczeń w budynkach.

Rozprowadzenie przewodów nawiewnych i wywiewnych powinno być starannie zaplanowane i stanowić prosty zwarty układ o małej liczbie załamań i małych stratach ciśnienia.

W przygotowaniu powietrza wentylacyjnego stosuje się wysokoefektywny odzysk ciepła z powietrza wentylacyjnego. W przypadku równych strumieni powietrza nawiewanego i wywiewanego i braku odzysku wilgoci sprawność temperaturowa odzysku ciepła określona jest wzorem:

Prof. dr hab. inż. Halina Koczyk stwierdziła, że najpopularniejszymi źródłami ciepła na cele c.w.u. domów niskoenergetycznych są:

• gazowe kotły kondensacyjne,
• pompy ciepła, w tym zwłaszcza urządzenia kompaktowe na cele ogrzewania, c.w.u i wentylacji,
• automatycznie zasilane kotły na paliwo odnawialne np. pelety.

Jednocześnie zauważyła, że wszystkie z tych źródeł mogą opcjonalnie współpracować z kolektorem słonecznym.

Według prelegentki, rozwiązaniami charakteryzującymi się najwyższym współczynnikiem efektywności ekologicznej są kolejno:

• gazowy kocioł kondensacyjny współpracujący z kolektorem słonecznym,
• gazowy kocioł kondensacyjny,
• gazowy kocioł niskotemperaturowy.

Prof. Koczyk stwierdziła, że dla obniżenia zużycia energii pierwotnej przez budynki niskoenergetyczne istotne jest wykorzystanie aktywnych termicznych systemów słonecznych z kolektorami słonecznymi oraz systemów fotowoltaicznych.

W następnej części sesji zaprezentowano:

1. „Rozwiązania zintegrowane instalacji dla budownictwa indywidualnego” – mgr inż. Michał Szymański, Politechnika Poznańska,
2. „Instalacje grzewcze w budynkach mieszkalnych po termorenowacji” – dr inż. Małgorzata Basińska, Politechnika Poznańska.

Wszystkie wystąpienia przedstawicieli Politechniki Poznańskiej spotkały się z bardzo dużym zainteresowaniem uczestników szkolenia. Poruszana problematyka i zaprezentowane sposoby rozwiązań w technice instalacyjnej w budynkach niskoenergetycznych spowodowały ożywioną dyskusję uczestników z prelegentami.

24 kwietnia odbyła się kolejna sesja, której tematami było:

1. „Zarządzanie energią i obsługa techniczna obiektów w DALKII FM” – mgr inż. Krzysztof Skowroński.
2. „Doświadczenia we wdrażaniu Facility Management” – mgr inż. Patryk Jóźwiak.