7 listopada 2011 roku odbyły się kolejne, czwarte już warsztaty projektowe z cyklu „Projektowanie jako gra zespołowa” organizowane wspólnie przez Wielkopolską Okręgową Izbę Inżynierów Budownictwa i Wielkopolską Okręgową Izbę Architektów. Tradycyjnie już, był prezentowany obiekt, którego twórcy zostali wyróżnieni Nagrodą Miasta Poznania im. Jana Baptysty Quadro. W tym roku był to budynek biblioteki Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, zlokalizowany na tyłach Collegium Maius przy ul. Fredry w Poznaniu. Został on zaprojektowany przez zespół kierowany przez arch. Jacka Bułata. Nowością było to, że po raz pierwszy warsztaty odbywały sie w prezentowanym obiekcie. Warsztaty otworzyli przewodniczący obu izb - inż. Jerzy Stroński i arch. Krzysztof Frąckowiak. Następnie głos zabrał gospodarz obiektu, dziekan Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej UAM prof. dr hab. Józef Tomasz Pokrzywniak, który przestawił historię powstania biblioteki. Kiedy wydziały uniwersytetu, dotychczas zajmujące Collegium Maius, wyprowadziły się do campusu na Morasku, władze uczelni podjęły decyzję o przeniesieniu w ich miejsce na ul. Fredry Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej, który miał wówczas siedzibę w Collegium Novum przy al. Niepodległości. Warunkiem, jaki stawiały władze wydziału, było posiadanie na nowym miejscu biblioteki wydziałowej, niezbędnej dla codziennego funkcjonowania. Nie było możliwości stworzenia biblioteki w pomieszczeniach Collegium Maius. Koniecznym było wybudowanie nowego obiektu. Pierwotnie rozważano jego usytuowanie na wewnętrznym podwórzu, lecz okazało sie ono zbyt małe. Miejscem odpowiednim wydawał się parking między budynkiem Collegium Maius a budynkiem Urzędu Wojewódzkiego. Początkowo taka lokalizacja napotkała na opór miejskiego konserwatora zabytków, ale ostatecznie w 2005 roku ogłoszono konkurs na projekt biblioteki w tej lokalizacji. Po tym wprowadzeniu pan dziekan poprosił kierowniczkę biblioteki panią mgr Irenę Horbowy o oprowadzenie uczestników warsztatów po obiekcie.
Podczas zwiedzania zaprezentowała ona zarówno sposób funkcjonowania biblioteki, jak i dostęp do zbiorów oraz ich podział. Biblioteka jest w znacznej mierze samoobsługowa. Korzystający mają bezpośredni dostęp do regałów z książkami. Nie ma podziału na czytelnię i wypożyczalnię. Można korzystać z książek zarówno w przestrzeni biblioteki jak i w wydzielonych pomieszczeniach do pracy indywidualnej. Elektroniczny system biblioteczny umożliwia samodzielne wypożyczenie a następnie zwrot książek. Ewidencja odbywa się w sposób automatyczny. Udział bibliotekarzy ogranicza się do udostępniania zbiorów jednostkowych lub tych pozycji, do których dołączone są np. płyty CD.
Po zwiedzeniu obiektu uczestnicy wrócili do sali prób teatralnych, w której odbyła się, w dotychczasowej konwencji, dalsza część warsztatów. Arch. Jacek Bułat dokonał prezentacji zespołu projektowego. Autorami zwycięskiej pracy konkursowej byli architekci Jacek Bułat, Bartosz Jarosz, Joanna Kapturczak, Michał Kapturczak i Paweł Świerkowski. Projektantami konstrukcji byli inżynierowie Piotr Fait, Krystyna Chocianowicz oraz Maciej Kaleta, instalacji elektrycznych dr inż. Kazimierz Stefaniak, instalacji teletechnicznych inż. Henryk Górka, instalacji sanitarnych i wentylacji - nieobecni na warsztatach - inżynierowie Andrzej Siadek i Piotr Osieka.
Projekt budynku zlokalizowanego w pobliżu Collegium Maius i innych wielkich realizacji pruskich z początku dwudziestego wieku - był nie lada wyzwaniem. Przygotowując pracę konkursową autorzy mieli w pamięci swoje stosunkowo niedawne doświadczenia z konkursu na budynek biblioteki Raczyńskich. Opracowali wówczas projekt, który był bardzo dobry funkcjonalnie, ale z zewnątrz miał formę historyzującą. Projekt uzyskał wyróżnienie, ale zwyciężył inny, o bardziej nowoczesnej formie. Arch. Jacek Bułat wyciągnął stąd wniosek, że czym innym jest codzienne projektowanie, kiedy to urzędnicy miejscy oczekują historycznych nawiązań, a czym innym konkurs. Budynek biblioteki Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej jest rozbudową Collegium Maius - dawnego budynku pruskiej Królewskiej Komisji Kolonizacyjnej (Hakaty), położonego w bezpośrednim sąsiedztwie Opery i Zamku Cesarskiego. Autorzy zwycięskiej pracy konkursowej zaprojektowali obiekt o nowoczesnej formie, którego bryła została przedzielona na pół - z masywnym dołem z piaskowca, z którego zbudowane są fasady Colegium Maius oraz usytuowanych w okolicy wielkich realizacji pruskich z początku dwudziestego wieku i lekką górą ze szkła. Twórcy tego stosunkowo niewielkiego budynku – 2000 m2 powierzchni użytkowej oraz 200 m2 powierzchni zabudowy zostali wyróżnieni za swój projekt Nagrodą Miasta Poznania im. Jana Baptysty Quadro za najlepszą realizację architektoniczną w Poznaniu w roku 2009 oraz Nagrodą Roku 2009 SARP za najlepszą realizację wzniesioną z wykorzystaniem środków publicznych.
Po tym wstępie nastąpiła prezentacja przygotowana przez innego członka zespołu arch. Pawła Świerkowskiego pokazująca poszczególne etapy budowy. Niewielkie rozmiary obiektu powodowały konieczność konsekwentnego egzekwowania od wykonawcy trzymania się zaprojektowanych wymiarów z dokładnością do centymetra.
Następnie projektant konstrukcji, kol. Piotr Fait, opowiedział o problemach związanych z posadowieniem budynku. Przed przystąpieniem do prac projektowych przeprowadził on badania historyczne dotyczące poprzedniej zabudowy w miejscu, w którym miał stanąć budynek biblioteki. Sięgnął do roku 1815, w którym powstało Wielkie Księstwo Poznańskie z Poznaniem jako stolicą. Strategiczne położenie miasta w połowie drogi między Berlinem a Warszawą spowodowało, że Prusacy postanowili otoczyć miasto fortyfikacjami twierdzy poligonalnej. W miejscu obecnego Collegium Maius w roku 1948 powstał bastion V – Tietzen, otoczony suchą fosą. W związku z rozwojem miasta i budową zewnętrznego pierścienia fortyfikacji, w roku 1902 cesarz Wilhelm II podpisał akt nakazujący rozbiórkę ich wewnętrznego pierścienia. Fortyfikacji nie rozebrano do fundamentów, część murów została w ziemi, a fosy zasypano „byle jak i byle czym – zupełnie nie po niemiecku”. Przeprowadzone w miejscu powstania budynku biblioteki badania podłoża gruntowego wykazały, że od strony al. Niepodległości nasypy sięgały 5m natomiast po stronie przeciwnej tylko 1,4 m czyli budynek miał być posadowiony niemalże po połowie na zasypanej fosie i murach obronnych.
Dodatkowym utrudnieniem był występujący ciek wodny na głębokości ok. 3m. Prusacy budując w 1905 roku budynek Królewskiej Komisji Kolonizacyjnej (obecnie Collegium Maius) posadowili go dokładnie 10 cm powyżej poziomu wody gruntowej, natomiast budynek biblioteki, ze względu na brak miejsca, musiał być zagłębiony i w ten sposób magazyny biblioteki w piwnicach znalazły się ok. 2,5 m poniżej poziomu wód gruntowych.
Rozważano różne formy posadowienia budynku – na palach podobnie jak sąsiadujący budynek Urzędu Wojewódzkiego, na ścianach szczelinowych i posadowienie bezpośrednie. Po konsultacjach z dr inż. Jerzym Rzeźniczakiem przyjęto to ostatnie rozwiązanie.
Kontynuując swoją prezentację Paweł Świerkowski zwrócił uwagę, że kondygnacja piwniczna, przegradzająca ciek wodny wymagała szczególnej izolacji. Oprócz betonu wodoszczelnego zastosowano podwójną izolację przeciwwilgociową – ciężką izolację Deitermanna oraz matę bentonitową. Innym wyzwaniem, ze względu na otoczenia z trzech stron przez budynek Collegium Maius i jedyną otwartą elewację od strony północnej, było zapewnienie maksymalnego doświetlenie budynku - stąd świetliki i duże powierzchnie przeszklone w elewacjach.
Następnie projektant instalacji teletechnicznych inż. Henryk Górka opowiedział o założeniach, jakimi kierował się przystępując do projektowania. Ponieważ analiza systemów bezpieczeństwa funkcjonujących w istniejącym budynku Collegium Maius wykazała ich różnorodność i niespójność uznał, że budowa biblioteki jest okazją do wyznaczenia standardów, które pozwoliły na integrację systemów i ich rozbudowę w części istniejącej. Kolejnym elementem prezentacji był film o funkcjonowaniu elektronicznego systemu bibliotecznego.
Po krótkiej dyskusji jej dalsza część przeniosła się do kuluarów gdzie rozmawiano przy napojach i kanapkach.
W warsztatach uczestniczyło około 40 osób. Organizatorami warsztatów byli: ze strony WOIA
arch. Katarzyna Weiss, ze strony WOIIB inż. Łukasz Gorgolewski.
Relacja: Łukasz Gorgolewski
Zdjęcia: Mirosław Praszkowski